Wat is chronische pijn en hoe beïnvloedt het de psyche?
Chronische pijn gaat vaak verder dan fysieke ongemakken; het heeft een diepe impact op je geestelijke gezondheid, stemming en zelfs je zelfbeeld. In dit artikel leggen we uit hoe chronische pijn ontstaat, wat de invloed ervan is op de psyche, en waarom cognitieve gedragstherapie (CGT) bij een psycholoog een effectieve benadering kan zijn om hier beter mee om te gaan.
Wat is chronische pijn?
Eenvoudig gezegd is chronische pijn pijn die langer dan 6 weken tot zes maanden aanhoudt. Het verschilt van acute pijn, die meestal een duidelijke oorzaak heeft en na verloop van tijd verdwijnt. Chronische pijn kan echter blijven bestaan, zelfs zonder een direct aanwijsbare oorzaak. Dit komt vaak doordat het zenuwstelsel langdurig pijnsignalen blijft doorgeven, soms zelfs nadat een oorspronkelijke blessure al lang genezen is.
Enkele veelvoorkomende soorten chronische pijn zijn continue pijn (een constante, meestal zeurende pijn, zoals chronische rug- of nekpijn), intermitterende pijn (pijn die komt en gaat, zoals bij migraine), en opvlammende pijn (pijn die plotseling verergert en weer afneemt, ook wel ‘flair-ups’ genoemd). Chronische pijn kan het dagelijkse leven enorm beïnvloeden en is vaak moeilijk te behandelen, wat bijdraagt aan gevoelens van hopeloosheid en frustratie.
Hoe beïnvloedt chronische pijn de psyche?
Chronische pijn verandert vaak hoe je denkt, voelt en zelfs hoe je naar jezelf kijkt. Deze mentale en emotionele veranderingen kunnen op lange termijn leiden tot klachten als angst, depressie en sociale isolatie. Hier zijn een paar veelvoorkomende psychologische effecten van chronische pijn:
Veranderd zelfbeeld en zelfvertrouwen
Veel mensen met chronische pijn ervaren een gevoel van verlies van controle. Dit kan je zelfvertrouwen en zelfbeeld aantasten. Als je merkt dat je niet meer kunt deelnemen aan activiteiten die je vroeger leuk vond, kun je het idee krijgen dat je ‘niet meer jezelf bent.’ Het besef dat je je leven misschien moet aanpassen of dat je ‘minder kunt’ dan anderen kan een grote psychologische last zijn.Negatieve gedachten en overtuigingen
Chronische pijn gaat vaak gepaard met negatieve gedachten zoals “ik kan niets meer” of “de pijn gaat nooit weg.” Deze overtuigingen kunnen leiden tot gevoelens van angst, depressie en hopeloosheid, wat op zijn beurt de pijnervaring vaak verergert. Onderzoek toont aan dat de manier waarop je denkt over pijn een directe invloed kan hebben op hoe je pijn ervaart.Overgevoeligheid voor pijnprikkels
Langdurige pijn kan ervoor zorgen dat je hersenen gevoeliger worden voor pijnsignalen, een fenomeen dat bekend staat als Sensitisatie. Dit betekent dat zelfs milde prikkels als pijnlijk kunnen worden ervaren omdat de hersenen door ervaring ‘leren’ om sneller pijn te signaleren. Deze verhoogde gevoeligheid kan het dagelijkse leven moeilijker maken en het gevoel geven dat de pijn constant op de achtergrond aanwezig is.Vermijding van activiteiten
Veel mensen met chronische pijn vermijden fysieke en sociale activiteiten uit angst dat dit hun pijn zal verergeren. Dit vermijdingsgedrag kan echter juist het sociale isolement vergroten, wat de stemming en het algemene welzijn negatief beïnvloedt. Dit leidt vaak tot een vicieuze cirkel: de pijn veroorzaakt vermijding, wat leidt tot meer eenzaamheid en depressieve gevoelens, die op hun beurt de pijnervaring weer kunnen verergeren.
Hoe kan cognitieve gedragstherapie (CGT) helpen?
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een benadering die helpt om negatieve gedachten en gedragspatronen te doorbreken. CGT richt zich bij chronische pijn vooral op de manier waarop gedachten, emoties en gedragingen de pijnervaring beïnvloeden. Door middel van CGT kun je leren om de manier waarop je denkt over pijn te veranderen, wat vaak helpt om de intensiteit en emotionele impact van de pijn te verminderen.
Bijvoorbeeld, als je gewend bent om te denken “deze pijn gaat nooit over,” kun je met CGT oefenen om die gedachte te vervangen door een realistischer en positiever perspectief, zoals “ik heb goede en slechte dagen, en ik kan manieren vinden om de pijn op slechte dagen te verzachten.” Door deze nieuwe manier van denken stap voor stap te oefenen, train je je hersenen om minder op pijn gefocust te zijn. Dit werkt hetzelfde als affirmaties, maar kan voor de wat nuchtere mensen een betere manier zijn om anders te gaan denken, vooral als je affirmaties ‘te vaag’ vindt.
CGT biedt daarnaast praktische hulpmiddelen, zoals ontspanningstechnieken en ademhalingsoefeningen, die helpen om je stressniveau te verlagen en zo de pijnbeleving te verzachten. Het belangrijkste is dat CGT je laat zien dat gedachten, emoties en pijnervaringen met elkaar verbonden zijn, en dat je invloed kunt hebben op deze verbindingen.
Chronische pijn is complex en raakt zowel lichaam als geest. De psychologische impact ervan kan net zo zwaar wegen als de fysieke symptomen, waardoor een aanpak die zich ook op het mentale aspect richt, zoals cognitieve gedragstherapie, erg waardevol kan zijn. CGT helpt om negatieve gedachtepatronen die pijn versterken, om te buigen naar een positievere kijk, waardoor je meer grip krijgt op je pijnervaring en op jezelf.
Je kunt CGT volgen bij een psycholoog bij jou in de buurt. Als je niet weet waar je moet beginnen met zoeken: je kan via je huisarts of behandelend endometriose arts een verwijzing vragen.
